Vandana Shiva: ’Soil is living, soil is sacred’

‘Soil is living, soil is sacred, take care of it, and it will take care of you. Destroy it, and it will destroy you’ zei Vandana Shiva zaterdag 1 juni, bij het congres Seed Matters dat in het kader van 100 jaar biodynamisch werd georganiseerd in Antropia, Driebergen.

De één wil Vandana Shiva in real life zien en horen, de ander maakt zich zorgen om het onder druk staan van gentech- en patentvrij zaadgoed, en weer een ander hoopt grip te vinden op het grotere geheel en wenst vooral vurig positiever huiswaarts te keren. Zo’n 200 deelnemers waren op de eerste zaterdag van juni in Antropia in Driebergen, bij het congres SEED MATTERS, waar werd ingegaan op de actuele discussie en bedreiging van toelating van gepatenteerde gentechzaden in Europa. De belangrijkste vraag: ‘Hoe kunnen we gezamenlijk werken aan vitale rassen voor de biologische landbouw?’

‘Het selecteren en veredelen en professionaliseren van zaadgoed heeft de landbouw veel gebracht,’ opent Bert van Ruitenbeek (Stichting Demeter & dagvoorzitter) de dag. ‘Techniek is op zichzelf neutraal. Maar in een proces van technologisering en machtsconcentratie zijn steeds verdergaande stappen gezet, waardoor heel veel verloren is gegaan aan diversiteit, aan voedingswaarde en aan autonomie van de boeren.’ Volume, uiterlijke kenmerken en natuurlijk winst, zijn dominant geworden.

Michel Haring (hoogleraar plantenfysiologie UVA) geeft een uitgebreid college over de oorsprong van voeding. ‘Want planten willen niet gegeten worden.’ Michel: ‘We hebben eigenlijk geen idee hóe onze verre voorouders tot het inzicht kwamen om bepaalde rassen tot eetbare soorten te veredelen.’ Van de duizenden soorten die ons tot voedsel zijn gaan dienen, zijn we nu aangekomen bij een punt, dat van de 374.000 bekende bestaande plantensoorten nu drie plantensoorten zorgen voor 60% van de calorie inname van de mens!’ Wat zijn we allemaal verloren op die veredelingsweg? En als we als biologische/ biodynamische branche het belangrijk vinden om te benoemen wat bijvoorbeeld het zaad en de gewassen níet is (geen gentech / ‘gentechvrij’), wat is het dan eigenlijk wél? En hoe brengen we dát voor het voetlicht? Michel was zelf in Duitsland mede initiatiefnemer van Kultursaat en spoort de deelnemers aan om vooral aan de slag te gaan.

Vandana Shiva

De hoofdspreker van  het congres, de wereldberoemde activiste en wetenschapper Vandana Shiva citeerde meermaals Rudolf Steiner in haar inspirerende betoog. “Wat zei Steiner 100 jaar geleden ook alweer? ‘We have lost the knowledge of what it takes, to take care of the natural world’. Vandana Shiva voert al decennialang strijd tegen de overheersende krachten van de zaadgoed-multinationals, want ‘The corporations don’t feed the world. They grow commodities. Commodities don’t feed the world.’ Ze stelt dat de hoog bewerkte industriële producten die ons worden aangeboden geen voedsel meer te noemen is en ageert fel tegen de stelling die de industriële gangbare landbouw nog steeds verkondigt dat de bodem een ‘empty container’ is die je moet vullen met chemische middelen om de wereld te kunnen voeden.

Ze neemt het publiek, 200 mensen, oud maar ook jong, man en vrouw, in rap tempo mee in hoe we de vrijheid weer moeten terugwinnen. Vrijheid van het zaadgoed, de vrijheid van de community. Ónze vrijheid om toegang te hebben tot goed voedsel. ’Soil is living, soil is sacred, take care of it, and it will take care of you. Destroy it, and it will destroy you.’ Ze haalt Steiner nog eens aan, om te benadrukken dat ‘we’ het 100 jaar geleden ook al wisten.

Landen als Nederland en Engeland hebben in hun kolonies de inheemse kennis als ‘primitief’ al vroeg aan de kant geschoven, terwijl dáár de kennis zat en zit, en ook de oplossing. ‘You are asking the wrong people, ask the people who protected it’. Zij die wij als primitief bestempelden, zijn de beschermers van de biodiversiteit.

Het is nog niet te laat

Na de lunch gaat de menigte uiteen in diverse workshops waar verder wordt in gegaan op bijvoorbeeld politiek en lobby, de sector, de praktijk en de netwerken. ‘Het is nog niet te laat,’ volgens Marian Blom (Bionext, IFOAM), ‘maar we zijn er nog niet’. We kunnen de duur van het proces om de wetgeving rondom de toelating van gentechvoedsel toe te laten, gebruiken, om het tij te doen keren. Greet Lambrecht (boerderij Akelei) benadrukt het hebben van een positieve mindset. Boeren Jos Jeuken (Gaos) en Leen Jan Reedijk (Nieuw Bonaventura) zíj́n ook al aan de slag en behoren tot de voorbeeldvoorhoede die letterlijk en figuurlijk zaadjes planten. Edith Lammerts van Bueren (emeritus-hoogleraar biologisch veredeling) en Theo Boon (directeur Odin) spreken met de deelnemers over kansrijke samenwerkingsverbanden in de hele keten (juist de héle keten) om aan zaadvaste rassen te werken en hebben het over het voorbeeld ontwikkelingsprogramma New Definitions.

Food without farms

In de slotsessie komt Vandana nogmaals terug: ‘Your work in de the biodynamic movement is so important. Not only in the practice, but even more in the way of thinking. Want we moeten niet vergeten dat de oplossing van bv de klimaatproblematiek niet gezocht moet worden in meer technologie, en daarmee meer energie en meer emissie. Als we die weg volgen, belanden we aan bij ‘food without farms, and farming without farmers.’ We moeten onze hersenen niet laten foppen door de verkeerde cijfers voor waar aan te nemen. Het gaat niet om het BNP, of om de opbrengst per hectare, cijfers waar wel mee gekoketteerd wordt. ‘The industrial farming is not scientific’. Het gaat om wealth, om rijkdom in de vorm welzijn, voor iedereen, mens, dier, plant en de aarde. ‘Good farming is an invitation for biodiversity’.

Verbinding

We zouden ons weer moeten herinneren dat we ‘biological, ecological and spiritual beings’ zijn. ‘Not machines. Change has to begin from the grassroots, and that is where the change is already happening.’ We zijn alleen verdeeld en niet meer verbonden, met de aarde, met de ander, met onszelf. En het moment dat we die verbinding sámen vinden, we elkaar vinden, vinden we ook de wereld en de aarde weer.

Eigenlijk is het heel simpel volgens Vandana, wanneer de vragen tijdens het zaalgesprek veelal neerkomen op de wens om handvatten. ‘Just make a 100-year plan. How will we marginalize the destructive power of death, destruction and disease, over regeneration, health and freedom. You just have to deconstruct their (corporations) lies and keep living your truth’.

‘Het is eigenlijk een ietwat gek-dubbele situatie’, reflecteert Klarien Klingen (Toekomstboeren & Federatie van Agroecologische Boeren). Enerzijds verwoordt Vandana de wanhoop die zij dagelijks voelt, de ‘ik zie het niet meer zitten’, en anderzijds gelukkig ook andere kant; de ‘ik ga het redden, ik ga het fixen, we gaan het fixen’-kant. De kant van de hoop. ‘Ik was blij dat Vandana beide noemde; het raakte me.’ Meerdere mensen gaven aan zich te herkennen in kant van de wanhoop, de somberte. Anderen moesten de input van de dag nog laten bezinken. En gelukkig gingen er ook mensen naar huis met nieuwe inzichten, inspiratie en hoop.

 En om met pakkende oneliner van Vandana Shiva af te sluiten: ‘We live in terrible times, but if you think of all the possibilities that are there, we live in good times’

Verslag: Afke Huitema | Foto’s: Stichting Demeter

Lees HIER het verslag van de bijeenkomst met Vandana Shiva op 2 juni, waar 300 mensen zich door krachtige statements lieten inspireren.