DP-extra 2022-2 Dier

DP2022-2 | Het dier in de BD

Welke rol spelen dieren op biodynamische boerderijen? Daar laat het zomernummer van Dynamisch Perspectief (2022-2) heel verschillende aspecten van zien. Volgens imker Kees Dekker vervullen bijen een speciale rol: zij zorgen voor een beschermend energieveld rondom een boerenbedrijf, waar dieren en mensen in worden meegenomen, zo vertelt hij. Op zorgboerderijen houden de dieren aan de cliënten een spiegel voor. Én aan de begeleiders. Dieren bieden ritme, een luisterend oor, doen een appél op je.

Dat de integriteit van het dier voorop moet staan bij biodynamische boerderijen is vanzelfsprekend, zegt Ton Baars, maar dat levert ook dilemma’s op. Zo blijft het voor veel veehouders moeilijk hun dieren naar de slacht te brengen. Marieke de Vrij vertelt hoe je op een waardige wijze afscheid kunt nemen. Ook geeft ze haar visie op het eten van vlees, waarbij je een stukje van het lichaam van een dier tot je neemt, inclusief wat dat dier heeft meegemaakt.

Akkerbouwer Joost van Strien kiest ervoor om helemaal zonder dieren en dierlijke mest te werken, met een vegan-keurmerk, maar met als gevolg dat hij zijn Demeter keurmerk moest inleveren. Joep Jeuken ziet de komst van het veganisme als een reactie op het gebrek aan ethiek in de veehouderij. ‘Maar moet je dan als reactie helemaal geen dieren meer houden? Dat is geen oplossing. Je moet juist werken aan ethiek binnen de veehouderij. Dieren hebben ons nodig.’

Meer info en achtergronden:

Op verschillende pagina’s in DP2022-2 wordt verwezen naar aanvullende informatie. Die staat hieronder, op volgorde van de pagina waarop de verwijzing staat. Onderaan vind je ook nog enkele extra artikelen voor meer verdieping.

Bij pagina 15
Die Bedeutung der Hörner für die Kuh, 2016, Brochure FiBL, Demeter, Bioland & IBLA
In deze (Duitstalige) brochure wordt uitgebreid ingegaan op de samenstelling van de koehoorn en wordt het belang van de hoorns voor de koe uitgelegd. Omdat er weinig wetenschappelijk onderzoek is gedaan, is dit voornamelijk gebaseerd op ervaringen van BD-boeren. Deze boeren hebben geconstateerd dat hoorns iets kunnen zeggen over het karakter en de biografie van de koe, de positie van de koe in de kudde en hoe een schedel en aangezicht zich ontwikkelt met of zonder hoorns. Steiner zei al dat de hoorns de koe in staat stellen hun taak als herkauwer goed uit te voeren. Ook constateren boeren dat het wederzijdse vertrouwen tussen mens en dier en respect voor de eigenheid van het dier de beste garantie is voor een goed samenleven met de gehoornde dames (en heren). Enkele uitspraken van boeren:
‘Koeien met mooie hoorns hebben sneller een hogere rang in de kudde en hebben het daarom gemakkelijker’ (Christian Müller)
‘Als ik dieren met harmonieuze hoorns in de kudde heb, dan is er rust in de kudde’ (Peter Mika)
Dieren met puntige hoorns hebben vaak ook een puntig karakter (Andi Wälle)
‘Koeien van wie de hoorns naar beneden gaan, hebben meer kans om depressief te zijn. Koeien met naar buiten gerichte hoorns zijn nogal eigenwijs.’ (Christian Müller)
‘Als je een hoornmantel met de basis van de hoorn tegen je oor houdt en vervolgens aan de top van de hoorn krabt, hoor je het heel duidelijk: dit is het ‘grammofooneffect’. De koe knarst haar tanden bij het herkauwen. Ze luistert dan via haar hoorns naar zichzelf. De koe neemt iets waar dat ze zelf produceert.’ (Andreas Letsch).
Lees de brochure hier.
(Tekst: Hetty Bruins)

Aansluitend bij pagina 13-15
Hebben gedomesticeerde landbouwhuisdieren rechten?
Met regelmaat is er discussie over de vraag of dieren ook rechten hebben. Marieke de Vrij (Stichting De Vrije Mare) en Wim van Oort (DierenPerspectief) vinden dat dieren rechten toegekend moeten worden. Waarom? Lees het hier: Dierenrechten als moreel kompas

Bij pagina 21
Stichting Demeter: Demeter in relatie tot Vegan
De markt voor biologische en biodynamische producten zit in de lift. Maar de belangstelling voor vegan gecertificeerde producten neemt wereldwijd nog veel sneller toe. Binnen het Demeter-keurmerk zijn er telers die onderzoeken in hoeverre er mogelijkheden zijn om de Demeter voorwaarden met de voorwaarden voor vegan te combineren. Stichting Demeter heeft zich hierover gebogen en concludeert dat vegan en Demeter in de huidige internationaal vastgestelde normen niet te combineren zijn. Maar het ligt genuanceerd. Lees de verdere overwegingen van Demeter hier: Standpunt Stichting Demeter

De rol van het dier in de BD
Over ‘De rol van het landbouwdier in de biodynamische landbouw’, verscheen een interview met boerin Tineke van den Berg (voorzitter van Stichting Demeter) bij Odin. Ze zegt: “Om mij heen zie ik jonge boeren die in een landbouwsysteem zonder dieren willen werken. Ik zie echter wat de positieve invloed van dieren is op de boer, op het dier zelf en op het land. Het bodemleven bijvoorbeeld heeft niet alleen voedsel (organische stof) nodig, maar ook iets extra’s wat koemest geeft. Het gras dat door de koe heen is gegaan, en daardoor iets van de koe heeft meegekregen, bevat namelijk iets wat plantaardige compost niet heeft. Ik noem het: koe-kwaliteit. Ik zie het resultaat daarvan: een levende, gezonde, gulle bodem. Ik ben er dan ook van overtuigd dat de koe onmisbaar is voor een gezonde landbouw.” Lees het hele interview hier.

Bij pagina 30
Welk ritueel past bij het afscheid nemen?
Marieke de Vrij geeft aan waar een afscheidsritueel bij het verlaten van het bedrijf moet voldoen:

• Je start met respect tonen voor het collectief veld van het dierenras.
• Dan benoem je het individuele dier, indien mogelijk met naam. Maak energetisch contact met het hart van het dier door er in aandacht naar toe te gaan. Vervolgens ga je met aandacht naar het voorhoofd van het dier, daar is het collectief bewustzijn van het dier het sterkst aanwezig.
• Dan maak je in je eigen menselijke gestalte een buiging voor het dier door je hoofd en je hals te knikken.
• Je bedankt het dier voor zijn aanwezigheid op aarde en de ondergeschikte rol die het uitgebeeld heeft ten bate van het menselijke ras.
• Dan spreek je in dat voor zijn nageslacht gezorgd zal worden op een waardige manier, zodat dat als geruststelling meegegeven wordt. Dit wordt ook in de spreuk neergelegd.
• Dan bemoedig je het dier door, bij de overgang van nek en schouders, rustig je hand op te leggen en drie keer in hetzelfde ademritme met het dier mee te ademen.
• Het ritueel kan versterkt worden door het dier ritueel te bekloppen, bij hoefdieren op de bovenzijde van de hoef, de rugwervels op de hoogte waar het middenrif is aangehecht en op de laatste halswervel.
• Dan neem je een moment van stilte en neem je het dier in je gedachte.
• Je voltooit het ritueel, door het dier zo pijnvrij mogelijk te doden.
• Indien mogelijk, heeft het de voorkeur het dier te laten overlijden in de open de natuur omdat dit veel zachter en aangenamer is voor het dier om het zielenleven in hem te onttrekken aan het stoffelijk lichaam. In de natuur of wei ervaart het dier minder directe angst dan in een abattoir.
• Het is belangrijk om de plaats waar het dier naartoe gebracht wordt voor de slacht vooraf te zegenen en te bidden voor zijn overgang.
• Evenzo is het belangrijk dat ongeveer, een kopje bloed in de aarde kan druppen (voor een dier met de grootte van een koe). Doordat het bloed in aarde vloeit is er een bemiddelingsvermogen van de aarde naar het dier toe gaande, op het niveau waarin het dier zijn zielsbevrijding gaat beleven. Dus het is alsof de aarde meegenomen wordt in het bewustzijn van het dier dat overlijdt, en vice versa. Dieren laten niet alleen hun ontlasting en hun urine achter in het weiland. Normaliter baren ze ook op het weiland en verliezen ze daar hun placenta en hun bloed in het geval van menstruatie. Er is tussen dier en aarde een voortdurende uitwisseling gaande van lichaamssappen en lichaam ontlastende materialen, voortkomend uit de voedselketen die ze genuttigd hebben. De aarde doet dan mee in het afscheidsritueel. Op het moment dat de aarde 1 kop bloed ontvangt (de maat voor een koe!) is het ook een afronding van de uitwisseling. Het is zelfs zo dat het bloed van het dier ook verrijkend is voor de aarde. Doordat de aarde doortrokken wordt van bloed, is het alsof het wezen van het dier nog even geconserveerd op aarde aanwezig is, in na-herinnering van wat het dier geschonken heeft. Het bloed is het meest eigen van dier.
• Het is belangrijk dat de plaatsen waar dieren sterven, bijvoorbeeld de slachterij, regelmatig ritueel worden gereinigd, zodat achtergebleven zielen van overleden dieren die door een schrikeffect daar zijn blijven hangen, alsnog geholpen worden in hun overgang.”

Pagina 31
Mechtild Knösel van Hofgut Rengoldshausen am Bodensee
Sinds een jaar doodt biodynamisch boerin Mechtild Knösel haar koeien zelf in de stal, door ze te verdoven en uit te laten bloeden. Vervolgens brengt ze ze zelf naar de slager, vertelde ze bij de internationale landbouwconferentie in Dornach. “Het is heel wezenlijk dat ik daar zelf sta. Het is moeilijk om te doen, maar het sluit aan bij de manier waarop ik met mijn dieren omga. Tot op het laatst is de koe ontspannen. De rest van de kudde reageert wel, maar niet met angst en stress.” Luister naar haar verhaal via YouTube, vanaf 1.07.40 uur.

Pagina 32
OngeDIERte in de BD-landbouw – muizenpeper
Ook muizen vinden de BD-groente erg lekker, dat kunnen we ze niet kwalijk nemen … Maar lastig is het wel! Steiner gaf in zijn Landbouwcursus een recept voor het weren van de muizen uit het veld. Boerin Marleen van De Warmoezerij en Petra Essink, natuurvoedingskundige, gingen hiermee aan de slag. Hun ervaring met het recept, met muizenhuid en sterrenstand, kun je hier lezen. Eigen ervaringen en suggesties van harte welkom!

Pagina 33
Stikstofcrisis: de héle landbouw moet duurzaam
‘Ook onze akkerbouwpercelen moeten weg volgens de kaart van de minister’, vertelt BD-boer Tineke van den Berg in RTL nieuws (19 juni). Ook BD-boer Welmoed Deinum toont zich bezorgd aan tafel bij Umberto Tan (12 juni). De BD-Vereniging werkt samen met een brede groep organisaties, zoals Stichting Demeter, Greenpeace, Caring Farmers en Bionext, om te pleiten voor het verduurzamen van de héle landbouw. Dus niet een deel uitkopen en de rest op oude voet door laten gaan. Meer info vind je via onze nieuwsberichten.

Pagina 33
Willy Schilthuis over ‘Het dier in de BD’
Ook in 1981 hield het houden van dieren in de BD-landbouw ons al bezig. Willy Schilthuis schreef daarover in Vruchtbare Aarde (april 1981). Lees hier het hele artikel: Willy Schilthuis het dier in de BD

Algemeen:

Enkele andere artikelen, geschreven door Wim van Oort (themaredacteur van Dynamisch Perspectief 2022-2) vormen een verdere verdieping:

Leefomstandigheden Dieren in relatie tot de geestelijke ontwikkeling van de mens
Beinvloeden de leefomstandigheden van dieren de geestelijke ontwikkeling van de mens? En waarom verliezen dieren in deze tijd versneld hun natuurlijke argeloosheid en lankmoedigheid? Marieke de Vrij geeft inzichten: Leefomstandigheden dieren in relatie tot de geestelijke ontwikkeling van de mens

Q-koorts – Hernieuwde verwondering voor het wezen van dieren
De Q-koorts is na de varkenspest, gekke koeienziekte (BSE), de vogelgriep en mond en klauwzeer (MKZ) het zoveelste teken in korte tijd dat de relatie tussen mens en dier hernieuwde aandacht vraagt. Zouden we anders met dieren omgaan als we ze uit verwondering beschouwen? En wat zegt de Q-koorts over de huidige geitenhouderij? Marieke de Vrij geeft inzichten: Q koorts Hernieuwde verwondering voor het wezen van dieren

Wat dieren mensen te leren hebben
Mensen hebben dieren nodig om te komen tot een diepere substantiële kennis van het eigen zelf. Dieren openen onbewuste lagen in mensen en onthullen daarmee delen van hun diepere wezen. Dieren zijn een belangrijke inspiratiebron en hebben spiegelend vermogen. Marieke de Vrij geeft inzichten: Wat dieren mensen te leren hebben

Paarden als spiegel voor het heractiveren van zelfrespect
Wat zijn belangrijke wezenskenmerken van paarden en wat kenmerkt hun spiegelend vermogen en omgang met mensen? Lees meer: Paarden als spiegel